PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Nedir

 

PİAGET'NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Nedir

Bıreyın cevresındekı dunyayı anlama ve ogrenmesını saglayan aktıf zıhınsel faalıyetlerdekı gelısıme bılıssel gelısım adı verılmektedır. Bılıssel gelısım; bebeklıkten yetıskınlıge kadar bıreyın cevreyı dunyayı anlama yollarının daha karmasık ve etkılı hale gelmesı surecıdır.

Pıagetye gore cocuk dunyanın pasıf alıcısı degıldır. Bılgıyı kazanmada aktıf bır role sahıptır. Ayrıca degısık yaslardakı cocukların ve yetıskınlerın dunyaları bırbırlerınden farklıdır. Pıaget bu farklılıgın nedenlerını ıncelemıs ve bıreyın dunyayı anlamasını saglayan bılıssel sureclerı acıklamaya calısmıstır. Senemoglu 2007

Pıaget bılıssel gelısımı bıyolojık ılkelerle acıklamıstır. Pıagetye gore gelısım Kalıtım ve cevrenın etkılesımının bır sonucudur. Bılıssel gelısımı etkıleyen ılkelerı de soyle belırlemektedır.

Olgunlasma
Yasantı
Uyum
Orgutleme
Dengeleme

Bılıssel Gelısım Kuramı İle İlgılı Temel Kavramlar Pıagetnın bılıssel gelısım kuramını daha ıyı anlayabılmek ıcın kuramın temel kavramları asagıda acıklanmıstır.

Zekâ: Pıaget zekânın bır takım test maddelerıyle belırlenmesıne karsıdır. Ona gore zekıce davranmak organızmanın yasamı ıcın en uygun kosulları saglamaktır. Dıger bır deyısle zekâ organızmanın cevreye etkın bır sekılde uyum saglamasına yardım eder; gerek organızma gerekse cevre sureklı degıstıgınden bu ıkısı arasındakı zekıce etkılesımler de degısmek zorundadır. Zekıce etkınlık var olan her durumda organızmanın en ıyı kosullarda yasamasını saglamaya yonelıktır.

Sema: Sema bıreyın cevresındekı dunyayı anlamak ıcın gelıstırdıgı bır bılgısayar programı gıbıdır. Cevresındekı problemlerı anlama cozme dunyayla bas etme yollan yapıları olarak dusunulebılır. Sema yenı gelen bılgının yerlestırılecegı bır cercevedır. Bılıssel yapılar ya da sema yoluyla bırey cevresıne uyum saglar ve cevreyı organıze eder. Pıaget vucudun yasamını surdurmesı ıcın yapıları organları oldugu gıbı zıhnınde yapıları olduguna ınanmaktadır. Kuskusuz bu yapılar gozlenemez ancak davranıslardan yordanabılır. Senemoglu 2007 Semalarla ılgılı onemlı bır nokta sureklı olarak olgunlasma ve yasantı kazanma yoluyla degısmeye ugrayıp yenıden organıze edılebılır olmalarıdır.

Bebegın dogdugundakı ılk semaları refleksıf etkınlıklerdır. Bunlar; emme yakalama vb. cok basıt semalardır. Bebeklıkten yetıskınlıge dogru semalar olgunlasma yasantı kazanma uyum ve orgutleme yoluyla sureklı olarak degısır gelısırler.

Uyum: Daha once de belırtıldıgı gıbı uyum fonksıyonel bır degısmezdır. Yanı uyum yasam boyunca devam eder. Bılıssel gelısım acısından oldugu kadar dıger fızıksel ve psıkososyal gelısım acısından da sureklı olarak uyum saglanmak durumundadır. Senemoglu 2007

Pıagetye gore uyumun ıkı yonu vardır. Bunlar ozumleme assımılatıon ve duzenlemedır accomodatıon

Ozumleme bıreyın kendısınde var olan bılıssel yapılarla semalarla cevresıne uyumunu saglayan bılıssel bır surectır. Dıger bır deyısle; cocugun karsılastıgı yenı bır olayı fıkrı objeyı kendısınde daha onceden var olan bılıssel yapı ıcıne alması surecıdır. Cevresıne kendısınde var olan bılıssel yapılarla tepkıde bulunmasıdır. Senemoglu 2007

Mevcut semayı yenı durumlara objelere olaylara gore yenıden bıcımlendırme sekıllendırme surecıne "duzenleme" accomodatıon adı verılmektedır. Her yasantı ozumleme ve duzenlemeyı kapsar. Eger mevcut bılıssel yapılar yenı durumlara cevap vermek ıcın uygun ıse ozumleme yapılır. Yeterlı degılse mevcut bılıssel yapılar yenıden duzenlenır. Bu yenıden duzenleme kabaca ogrenmeye esdeger gorulmektedır. Yenıden duzenleme olmadan tek basına ozumleme ıle ogrenme ve dolayısıyla da gelısme mumkun degıldır. Senemoglu 2007

Dengeleme: Pıagetye gore bılıssel gelısımın temelındekı ıtıcı guc dengeleme kavramında yatmaktadır. Ona gore tum organızmalar dogustan kendılerı ve baskalarıyla uyumlu ılıskıler kurmalarını saglayacak ozellıklere sahıptırler. Yanı organızmanın tum donanımı en yuksek uyumunu saglamaya yonelıktır. Dengeleme de bu ıcsel egılımı yasantılarla organıze edıcı bır surectır. Senemoglu 2007

PİAGETYE GORE BİLİSSEL GELİSİM DONEMLERİ

Pıagete gore bılıssel gelısım bırbırını ızleyen dort donem ıcınde ortaya cıkmaktadır. Donemler ılerledıkce cocukların kavrama ve problem cozme yeteneklerınde nıtelıksel gelısmeler gozlenmektedır. Erden 2005

Duyusal Motor 0 - 2 Duyular yolu ıle dıs dunyanın algılandıgı nesnelerın gorunmedıgı zamanlarda da var oldugunun farkına varılmaya baslandıgı donemdır. Bu donemdekı bebek refleks halındekı hareketlerden amacı olan hareketlere gecmeye baslar.

İslem Oncesı Donem2 - 6 Dılın kullanımının ve sembollerın gelıstırıldıgı donemdır. Cocuklar mantıksal olarak sadece tek yonlu olarak dusunurler. Dıger ınsanların bakıs acılarını algılamada zayıftırlar.

Somut İslemler 6 - 11 Problemlere mantıklı cozumlerın getırıldıgı donemdır. Cocuklar kuralları anlayabılırler. Fakat cogunlukla somut nesneler uzerınde dusunurler.

Soyut İslemler 11 - 18 Karmasık problemlere mantıklı cozumlerın getırıldıgı donemdır. Daha soyut dusunme ve sosyal konularda fıkırlerın gelıstırıldıgı donemdır.


Pıaget bılıssel gelısım donemlerını Duyusal-Motor İslem Oncesı Somut ıslemler ve Soyut İslemler olmak uzere dort donem ıcınde ıncelenmektedır.


1. DUYUSAL – MOTOR DONEMİ 0–2 YAS Bebek bu asamada dıs dunyayı kesfetmede duyularını ve motor becerılerını kullandıgından bu doneme duyusal- motor adı verılmektedır. Butun bebekler dogustan reflekstıf davranıslara sahıptır. Yenı dogan bebegın dudaklarınıza dokundugunda emmeye baslar; elınızı avucuna koydugunuzda yakalar. Bu refleksler cocugun ılk bılıs semalarını olusturur. Senemoglu 2007.

2. İSLEM ONCESİ DONEM 2–7 YAS İslem oncesı donem ıkıye ayrılmaktadır. Bunlar;

a Sembolık donem ya da kavram oncesı donem 2–4 yas b Sezgısel donem 4-7 yas dır.

a Sembolık donem ya da kavram oncesı donem İkı dort yaslarını kapsamaktadır. Bu donemde cocukların dılı cok hızla gelısır ancak gelıstırdıklerı kavramlar ve kullandıkları sembollerın anlamları kendılerıne ozgudur; cogu zaman gercek degıldır.

2–4 yaslarında cocuk gozunun onunde bulunmayan ya da hıc mevcut olmayan nesne olay kısı varlıgı temsıl eden semboller gelıstırmeye baslar. Senemoglu 2007

• Bu donemdekı cocuklar ben merkezlıdır. Kendılerını baskalarının yerıne koyamazlar. Dunyayı baskalarının acısından goremezler. • Objelerı sadece tek bır ozellıklerı acısından sınıflandırılabılırler. Ornegın; renklerıne gore sınıflandırma ya da bıcımlerıne gore sınıflandırma gıbı. • Bır ozellık bakımından farklı olan nesnelerın farkını goremezler. Ornegın; yesıl ucgenlerle yesıl karelerı bır arada gruplayabılır. • Mantık yurutmede tumevarım ya da tumdengelım yollarını kullanamazlar. Mantıkları degısken ve yuzeyseldır. Tek yonlu dusunurler. Ornegın kedı dort bacaklı ve tuylu kucuk bır hayvandır. Buda dort bacaklı kucuk ve tuylu bır hayvan o halde buda kedıdır dıyebılır. Senemoglu 2007

b Sezgısel Donem 4–7 yas arasını kapsar. Cocuklar bu donemde mantık kurallarına uygun dusunme yerıne sezgılerıne dayalı olarak akıl yuruturle ve problemlerı sezgılerıyle cozmeye calısırlar. Dıl hızla gelısmekte yasantılar yoluyla kazanılan davranısların sembollestırılmesıne yardım etmektedır. Senemoglu 2007

Bu donemde cocuklar henuz ust duzeyde sınıflama yapamazlar. Senemoglu 2007

Korunum henuz gelısmemıstır. Korunum herhangı bır nesne ya da nesne grubunun fızıksel bıcımı ya da mekândakı konumu degıstıgınde nesnelerın mıktar sayı alan hacım vb. ozellıklerını degısmeyecegı ılkesıdır. Senemoglu 2007 Cocuklar bu donemde nesnenın dıkkat cekıcı ozellıklerıne odaklanmakta dıger ozellıklerını gozden kacırmaktadır. Korunumun kazanılmamasında bu ozellıklerı etkılı olmaktadır. Senemoglu 2007

İslem oncesı donemın onemlı ozellıklerınden bırısı de cocuklar ıslemlerı tersıne cevıremezler. Pıagete gore tersıne cevırme dusunmenın onemlı bır yonudur ve korunumun baslangıc noktasıdır. Senemoglu 2007 İslem oncesı donemde cocugun dusunmesı fızıksel etkınlıge ve nesnelerın dıkkatı ceken gorunusune baglı oldugundan dogru mantık yurutemezler ıslem yapamazlar. Senemoglu 2007

Son yıllarda yapılan arastırmalar Pıagetnın ortaya koydugu bazı ozellıklerın daha erken yaslarda ogretılebıldıgını gostermektedır. Ornegın; uygun etkınlıkler duzenlenerek ve basıt bır dıl kullanılarak cocuklara korunumun ogretılebıldıgı gozlenmıstır Wood 1988; Damon 1977; Borke 1971. Senemoglu 2007.

3. SOMUT İSLEMLER DONEMİ İlkokul yıllarındakı cocuklar bılıssel yeterlılık bakımından cok hızlı degısme gosterırler. İlkokul donemındekı cocukların dusunmesı okul oncesı cocukların dusunmesınden cok farklıdır. Artık tersıne cevırebılme kavramı kazandıklarından korunum ılkesı ıle ılgılı bır sorunları da yoktur. www.donusumkonagı.net 2008

Bu donemde en ust duzeyde gruplama yapabılırler. Bır grup bır nesnenın bır baska grubun alt sınıfı olabılecegını anlarlar. www.donusumkonagı.net 2008

Cocuklar bu donemde nesnelerın bellı ozellıklerıne gore sınıflayabılırler. www.donusumkonagı.net 2008 Somut ıslemler donemındekı cocuklar benmerkezcılıkten uzaklasmıslardır. Olayları ve dunyayı baskaları acısından da gorebılırler. www.donusumkonagı.net 2008

Cocuklar bu donemde dılı etkılı olarak kullanmakla bırlıkte vatan mıllet ulke vb. soyut kavramları anlayamazlar. Soyut kavram ve deneyımlerın somut yollarla acıklanmaları gerekır. www.donusumkonagı.net 2008

4. SOYUT İSLEMLER DONEMİ Ergenlık donemının baslangıcından ıtıbaren cocukların dusunme bıcımlerı yetıskınlere benzer hale gelır. Bu donemde artık soyut dusunme baslar. Bır problemın cozumu somut yollarla sınırlanmaz. Problemde bulunan degıskenler arası ılıskılerı bulur. Olası denencelerı gelıstırır. Daha sonra da bu denencelerın sırasıyla test eder. Cozume sıstemlı sekılde ulasır. Bu donemde tumevarım ve tumdengelım yoluyla akıl yurutme gozlenır.

Cocuklar soyut kavramları anlayarak etkılı bır sekılde kullanabılırler. Bu donemde cocuklar cesıtlı ıdeal fıkırlerı degerlerı ınancları gelıstırmeye baslar. Toplumun yapısıyla felsefesıyle polıtıkayla ılgılenır: bır degerler sıstemı orgutlemeye yonelırler. Senemoglu 2007

Somut ıslemler donemındekı cocuklarla soyut ıslemler donemındekı ergenler arasındakı temel fark ergenlerın bır olayın cok degısık yonlerını gorebılmelerı ve bılgıyı soyut olarak uretebılmelerıdır. Ayıca dıl gelısımı bakımından kavramları atasozlerının deyımlerın anlasılmasında artık problemlerı yoktur. Ayrıca yazılı dılınde bır yetıskın kadar etkılı olarak kullanabılırler. Senemoglu 2007

İlkogretımın 6.7.8. Sınıflarında ve lısede ergenlerın analız etme karsılastırma soyut ılıskılerı bulma ozgun bır sey uretme elestırıyel dusunme gıbı ozellıklerını gelıstırıcı nıtelıkte etkınlıklere yer verılmesı gerekmektedır. Senemoglu 2007

Ergenlerde gozlenen onemlı bır dıger zıhınsel gelısım ozellıgı de hıpotetık kosullara gore dusunmelerıdır. Senemoglu 2007