Türkiyedeki Su Kaynaklari

 

Türkiyedeki Su Kaynaklari

Nehirler ve Göller

Türkiye de dağlarda bulunan küçük göllerle birlikte 120den fazla doğal göl bulunmaktadır. En büyük ve en derin göl olan ve yükseltisi 1 646 m olan Van Gölünün alanı 3 712 km2 dir. İkinci büyük göl, İç Anadolu'daki Tuz Gölü'dür. Derin bir göl olmayan Tuz Gölü'nün denizden yüksekliği 925 m alanı ise 1 500 km2 dir. Türkiye'de göllerin toplandığı başlıca dört bölge vardır: Göller Yöresi (Eğirdir, Burdur, Beyşehir ve Acıgöl), Güney Marmara (Sapanca, İznik, Ulubat, Kuş Gölleri), Van Gölü ve çevresi, Tuz Gölü ve çevresi. Türkiye'deki göllerin bazılarının derinliği 30 mden fazladır, bazıları ise sadece birkaç metre derinliktedir. Van Gölü'nün derinliği 100 mden daha fazladır. Köyceğiz Gölü gibi denizle bağlantısı olan göller az tuzludur. Doğal göller dışında Türkiyede 673 kadar baraj gölü bulunmaktadır. Bunlardan bazılarının yüzey alanı; Atatürk Barajı 817 km2, Keban Barajı 675 km2, Karakaya Barajı 268 km2, Hirfanlı Barajı 263 km2, Altınkaya Barajı 118 km2, Kurtboğazı Barajı 6 km2 dir. Türkiye göllerinin yanı sıra akarsuları açısından da zengin bir ülkedir. Kaynakları Türkiye topraklarında olan birçok akarsu değişik denizlere dökülür. Nehirler döküldükleri denize göre sınıflandırılabilir. Karadeniz'e; Sakarya, Filyos, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh ırmakları; Akdeniz'e; Asi, Seyhan, Ceyhan, Tarsus, Dalaman ırmakları; Ege Denizi'ne; Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz ve Meriç nehirleri; Marmara Denizi'ne; Susurluk/Simav Çayı, Biga Çayı, Gönen Çayı dökülür. Ayrıca Fırat ve Dicle nehirleri Basra Körfezi'nde, Aras ve Kura nehirleri ise Hazar Denizi'nde son bulur. Kızılırmak 1 355 km, Yeşilırmak 519 km, Ceyhan Irmağı 509 km, Büyük Menderes 307 km, Susurluk Irmağı 321 km dir. Suriye sınırına kadar Dicle 523 km ve Fırat Nehri 1 263 km dir. Ermenistan sınırına kadar Aras nehri 548 km uzunluğundadır.

Su Kaynakları

Türkiyede yıllık ortalama yağış yaklaşık 643 mm olup, yılda ortalama 501 milyar m3 suya tekabül etmektedir. Bu suyun 274 milyar m3 toprak ve su yüzeyleri ile bitkilerden olan buharlaşmalar yoluyla atmosfere geri dönmekte, 69 milyar m3 lük kısmı yeraltı suyunu beslemekte, 158 milyar m3 lük kısmı ise akışa geçerek çeşitli büyüklükteki akarsular vasıtasıyla denizlere ve kapalı havzalardaki göllere boşalmaktadır. Yeraltı suyunu besleyen 69 milyar m3 lük suyun 28 milyar m3 ü pınarlar vasıtasıyla yerüstü suyuna tekrar katılmaktadır. Ayrıca, komşu ülkelerden ülkemize gelen yılda ortalama 7 milyar m3 su bulunmaktadır. Böylece ülkemizin brüt yerüstü suyu potansiyeli 193 (158+28+7) milyar m3 olmaktadır. Yeraltı suyunu besleyen 41 (69-28) milyar m3 de dikkate alındığında, ülkemizin toplam yenilenebilir su potansiyeli brüt 234 (193+41) milyar m3 olarak hesaplanmıştır. Ancak, günümüz teknik ve ekonomik şartları çerçevesinde, çeşitli amaçlara yönelik olarak tüketilebilecek yerüstü suyu potansiyeli yurt içindeki akarsulardan 95 milyar m3, komşu ülkelerden yurdumuza gelen akarsulardan 3 milyar m3 olmak üzere yılda ortalama toplam 98 milyar m3�tür. 14 milyar m3 olarak belirlenen yeraltı suyu potansiyeli ile birlikte ülkemizin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli yılda ortalama toplam 112 milyar m3 olmaktadır.

Su kaynakları ile Su Tüketiminin Karşılaştırması

Çoğu kez zannedildiği gibi Türkiye su zengini bir ülke değildir. Aksine gerekli önlemler alınmaz ise gelecekte su sıkıntısı çeken bir ülke olacaktır. Ülkenin su sıkıntısına düşmesine neden olacak etmenler şunlardır: Sorunlu coğrafya nedeniyle su kaynaklarını kontrol etme güçlüğü, yağış ve su kaynaklarının dengesiz dağılımı, su havzasına dayalı bütünleştirilmiş su yönetimi uzun vadeli planlaması yerine, kısa vadeli, bölgesel, ayrı planlar vasıtasıyla su kaynaklarından yararlanılması. Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı 1 600 m3 dür. Diğer ülkeler ve dünya ortalamasıyla kıyaslarsak, Türkiye kişi başına kullanılabilir su miktarı bakımından su azlığı çeken ülkeler ararsında görülebilir. Kişi başına 5 000 m³ ve fazla su potansiyeli olan bir ülke su zenginiolarak kabul edilir. 2023 yılı için nüfusumuzun 100 milyon olacağını öngörmüştür. Bu durumda 2023 yılı için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının 1 125 m3/yıl civarında olacağı söylenebilir. Mevcut büyüme hızı, su tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörlerin etkisi ile su kaynakları üzerine olabilecek baskıları tahmin etmek mümkündür. Ayrıca tüm bu tahminler mevcut kaynakların hiç tahrip edilmeden aktarılması durumunda söz konusu olabilecektir. Dolayısıyla Türkiye�nin gelecek nesillerine sağlıklı ve yeterli su bırakabilmesi için kaynakların çok iyi korunup, akılcı kullanması gerekmektedir

 

DSİ Genel Müdürlüğü faaliyet alanına giren projeleri olabilecek en uygun formülasyonun ortaya konduğu planlama çalışmalarını, uzun süreci kapsayan ve çok yönlü sistematik veri toplama ve etüt faaliyetleri ile elde edilen verilere dayalı olarak gerçekleştirmektedir. Planlama çalışmalarında done toplama faaliyetleri, her biri başlı başına bir mühendislik disiplini olan; rasat, gözlem, harita, toprak ve drenaj, tarımsal ekonomi, hidroloji, çevresel etki değerlendirmeleri, jeoloji ve malzeme ihtisas dallarının koordineli çalışması ile yürütülmektedir. DSİnin hidrometeorolojik gözlem sistemi; 1 117 nehir akım istasyonu, 120 göl seviye ölçüm istasyonu, 115 kar ölçüm istasyonu, 452 meteorolojik istasyon, yaklaşık 1 000 adet su kalitesi ölçüm istasyondan oluşur. Bu istasyonları işleterek nehir akım miktarları, yeraltı suyu ve göl seviyeleri, rusubat yükleri, su kalitesi vb. hidrolojik değişkenler ile yağış ve buharlaşma gibi meteorolojik değişkenleri ölçer. Türkiye 26 adet hidrolojik havzaya ayrılmıştır. Havzaların ortalama yıllık toplam akışları 186 milyar m3 tür. Havza verimleri birbirlerinden farklı olup, Fırat ve Dicle havzalarının toplam ülke potansiyelinin yaklaşık % 28,4üne sahip olduğu görülmektedir.

 

Havza Adı    Yağış Alanı

(km2)     Ortalama yıllık

Akış (km3)    Potansiyel iştirak oranı    Ortalama yıllık verim

(l/s/km2)

    184 918    52,94    28,4    21,4

(22) Doğu Karadeniz Havzası    24 077    14,90    8,0    19,5

(17) Doğu Akdeniz Havzası    22 048    11,07    6,0    15,6

(09) Antalya Havzası    19 577    11,06    5,9    24,2

(13) Batı Karadeniz Havzası    29 598    9,93    5,3    10,6

(08) Batı Akdeniz Havzası    20 953    8,93    4,8    12,4

(02) Marmara Havzası    24 100    8,33    4,5    11,0

(18) Seyhan Havzası    20 450    8,01    4,3    12,3

(20) Ceyhan Havzası    21 982    7,18    3,9    10,7

(15) Kızılırmak Havzası    78 180    6,48    3,5    2,6

(12) Sakarya Havzası    58 160    6,40    3,4    3,6

(23) Çoruh Havzası    19 872    6,30    3,4    10,1

(14) Yeşilırmak Havzası    36 114    5,80    3,1    5,1

(03) Susurluk Havzası    22 399    5,43    2,9    7,2

(24) Aras Havzası    27 548    4,63    2,5    5,3

(16) Konya Kapalı Havzası    53 850    4,52    2,4    2,5

(07) Büyük Menderes Havzası    24 976    3,03    1,6    3,9

(25) Van Gölü Havzası    19 405    2,39    1,3    5,0

(04) Kuzey Ege Havzası    10 003    2,90    1,1    7,4

(05) Gediz Havzası    18 000    1,95    1,1    3,6

(01) Meriç-Ergene Havzası    14 560    1,33    0,7    2,9

(06) Küçük Menderes Havzası    6 907    1,19    0,6    5,3

(19) Asi Havzası    7 796    1,17    0,6    3,4

(10) Burdur Göller Havzası    6 374    0,50    0,3    1,8

(11) Akarçay Havzası    7 605    0,49    0,3    1,9

T0PLAM    779 452     186,86     100    

Not: 1 km³ = 1 milyar m³

Su Kaynaklarından Faydalanılması

Su kaynaklarının geliştirme projelerinden sorumlu başlıca kurum olarak DSİ dahil diğer kurumların da geliştirdiği projeler sayesinde 2008 yılı sonu itibariyle yıllık toplam 46 milyar m3 su tüketmekteyiz. 2023 yılı için yapılan sektörel bazda su tüketimi tahminleri, artan nüfusun ve hızla artan sanayi ve turizmin ihtiyaçlarını dikkate alarak yapılır. Bu tahminler, özel sektör de dahil olmak üzere DSİ ve ilgili kurumların, Türkiyenin ekonomik kullanılabilir potansiyeli olan 112 milyar m³ su miktarının tamamını geliştirerek, Türkiye Cumhuriyetinin 100 kuruluş yılı olan 2023 yılına kadar tamamlayacağı varsayımı üzerine kurulmuştur. Bu durum, kullanılan ve kirlenen suyu arıtma ve tekrar kullanma tesislerine yatırım yapmayı gerektirir. Tahminler, Türkiyenin toplam ekonomik sulanabilir 8,5 Milyon hektar alanı sulama tesisleriyle 2023 yılına kadar donatmayı öngörür. Türkiyenin hedefi, modern sulama tekniklerini kullanarak sulama suyundaki tüketim oranının %65 seviyesine azaltmaktır. Böylece, tarımda yılda 72 milyar m³ su kullanılmış olacaktır. Sulama suyu ile ilgili tahminler, şu anki yaklaşık %2 olan yıllık nüfus artışının yavaşlayacağı ve 2023 yılında yaklaşık 100 Milyon olacağı tahmin edilmektedir. Yaşam seviyesinin yükselmesiyle şu anda günlük 270 litre olan kişi başına kullanma suyu tüketimi, su kayıplarının azaltılması ve su tasarrufuyla Avrupa Standartlarına yaklaşarak 150 litreye inecektir. Türkiyede turizm sektörü hızla gelişiyor ve 2023 yılında yılda 5 milyar m³ tüketeceği tahmin ediliyor. Böylece, bu rakamı da ekleyerek 2023 yılında toplam içme-kullanma suyu tüketimi 18 milyar m³ e ulaşacağı görülür. Sanayi sektörünün yıllık artış oranını %4 olduğunu dikkate alırsak, 2023 yılı için toplam 22 milyar m³ sanayi suyu ihtiyacı ortaya çıkar.

 

2008 yılı itibariyle sulama sektöründe 34 milyar m3, içmesuyu sektöründe 7 milyar m3, sanayide 5 milyar m3 olmak üzere toplam 46 milyar m3 su tüketildiği hesaplanmaktadır. Bu durum mevcut su potansiyelimiz olan 112 milyar m3 ün ancak %41i geliştirebildiğimizi göstermektedir. Yapılan planlamalara göre Türkiye Cumhuriyetinin 100.yılı olan 2023 yılında, elverişli su potansiyelimizden azami oranda yararlanılması hedeflenmektedir.

Türkiyedeki Hidrolik Yapılar

ICOLD (Uluslararası Büyük Barajlar Komisyonu) standartlarına göre, temelden yüksekliği 15 m ve 3 hm3 veya daha fazla su kapasiteli rezervuarlara sahip barajlar baraj olarak nitelendirilmektedir. Bu değerlerden az özelliklere sahip barajlar gölet olarak adlandırılmaktadır. Aşağıdaki tablodan görüleceği üzere, bu standartlara göre tasnif edildiğinde, DSİce inşa edilerek işletmeye alınmış büyük baraj adedi 655 olup, diğer kuruluşlarca yapılan 18 adet büyük baraj da ilave edilince, Türkiyedeki büyük baraj sayısı 673 adede ulaşmaktadır. DSİ 242 barajı, büyük su projeleri kapsamında ve 413 barajı, küçük su işleri kapsamında inşa etmiştir. 242 büyük barajın rezervuar kapasitesi yaklaşık 145 milyar m3 tür. Türkiyedeki su kaynakları gelişmesi aşağıda verilmiştir:

 

ICOLD standartlarına göre şu anda Türkiyede 673 baraj vardır. Gövde tiplerine göre sınıflandırılmış barajlar ve adetleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

•    Kaya veya toprak dolgu: 650 adet,

•    Beton ağırlık barajlar: 8 adet: (Çubuk I, Elmalı II, Sarıyar, Kemer, Gülüç, Porsuk, Arpaçay, Karacaören),

•    Kemer tipi: 6 adet (Gökçekaya, Oymapınar, Karakaya, Gezende, Sır, Berke)

•    Karışık 9 adet: (Beton kaplamalı kaya dolgu (CFRD) veya Silindirle sıkıştırılmış beton dolgu (RCC) (Kürtün, Birecik, Karkamış, Keban, Muratlı TBMM 85 Yıl Milli Egemenlik, Yamula, Cindere, Dim, Torul)

 

Büyük Su İşleri Kapsamında DSİ Tarafından Geliştirilen Baraj ve HES� ler

1. Çubuk I

2. Gölbaşı

3. Gebere

4. Seyhan

5. Kemer

6. Ayrancı

7. Hirfanlı

8. Sille

9. May

10. Demirköprü

11. Seyitler

12. Mamasın

13 Apa

14. Çubuk II

15. Selevir

16. Bayındır

17. Kızılsu (2)

18. Cip

19. Kesikköprü

20. Tatlarin

21. Almus

22. Kurtboğazı

23. Onaç

24. Buldan

25. Altınyazı

26. Akköy

27. Altınapa

28. Akkaya

29. Gümüşler

30. Sarımsaklı

31. Musaözü

32. Sürgü

33. Gölköy

34. Kesiksuyu

35. Alakır

36. Çaygören

37. Damsa

38. Kozan

39. Hasanlar

40. Devegeçid

41. Kadıköy

42. Porsuk

43. Gökçekaya

44. Ömerli

45. Kartalkaya

46. Enne

47. Karamanlı

48. Atikhisar

49. Yalvaç

50. Kalecik

51 Karaçomak

52. Korkuteli

53. Keban

54. Tahtaköprü

55. Çoğun

56. Medik

57. Çorum

58. Dodurga

59. Kaymaz

60. Afşar

61. Yapıaltın    62. Maksutlu

63. Ataköy

64. Asartepe

65. Süloğlu

66. Balçova

67. Karaidemir

68. Güzelhisar

69. Sevişler

70. Bozkır

71. Hasanuğurlu

72. Suatuğurlu

73. Uluköy

74. Doğancı

75. Demirtaş

76. Gökçeada

77. Kunduzlar

78. Alibey

79. Arpaçay

80. Kültepe

81. Söğüt

82. Boztepe

84. Aslantaş

85. Oymapınar

83. Topçam

86. Hasanağa

87. Alaca

88. Berdan

89. Uluborlu

90. Belpınar

91. Kalecik

92. Yedikır

93. Çamlıdere

94. Sarıbeyler

95. Kozağacı

96. Tayfur

97. Germeçtepe

98. İvriz

99. Ağcaşar

100.Kayalıköy

101.Kozlu

102.Karakaya

103.Çatören

104.B. Çekmece

105.Kayaboğazı

106.Güldürcek

107.Hancağız

108.Gökçe

109.Ketsel

110.Gödet

111.Kovalı

112.Geyik

113. Çakmak

114. Altınkaya

115. Gölova

116. Zernek

117. Sarayözü

118. Karacaören I

119. Adıgüzel

120. Tercan

121. Yarseli

122. Ürkmez    123. Menzelet

124. Kapulukaya

125. Polat

126. Mumcular

127. Altınhisar

128. Kılıçkaya

129. Hacıhıdır

130. Uzunlu

131. İkizcetepeler

132. Yapraklı

133. Gezende

134. Çavdarhisar

135. Derbent

136. Yahyasaray

137. Patnos

138. Çamköy (I)

139. Gayt

140. Göksu

141. Dumluca

142. Mursal

143. Koçköprü

144. Sarımehmet

145. Örenler

146. Eğrekkaya

147. Büyükorhan

148. Beyler

149. Çatak

150. Sultansuyu

151. Murtaza

152. Gazibey

153. Atatürk

154. Sultanköy

155. Seferihisar

156. Gelingüllü

157. Kızılcapınar

158. Nergizlik

159. Kuzgun

160. Demirdöven

161. Kırklareli

162. Çatalan

163. Yaylakavak

164. Gönen

165. Çavdır

166. Bayramiç

167. Sazlıdere

168. Tahtalı

169. Madra

170. Bademli

171. Yenihayat

172. Kralkızı

173. Dicle

174. Erzincan

175. Armağan

176. Karaova

177. Çat.

178. Çamlıgöze

179. Çamgazi

180. Batman

181. Özlüce

182. Bakacak

183. Yayladağ    184. Sıddıklı

185. Akyar

186. Yenice

187. Karkamış

188. Çayboğazı

189. Sorgun

190. Kızıldamlar

191. Gökpınar

192. Palandöken

193. Derinöz

194. Kürtün

195. İmranlı

196. Bahçelik

197. Suğla Dep

198. Ayhanlar

199. Dört Eylül

200. Koruluk

201. Küçükler

202. Muratlı

203. Günyurdu

204. Onaç II

205. Kayacık

206. Kavakdere

207. Ayvalı

208. Seve

209. Vezirköprü

210. Karacalar

211. Borçka

212. Aşağı Kuzfındık

213. Yortanlı

214. Karadere

215. Sarıoğlan

216. Derebucak

217. Erfelek

218. Akdeğirmen

219. Belkaya

220. Doğancı II (Nilüfer)

221. Ayvacık

222. Umurbey

223. Obruk

224. Cindere

225. Torul

226. Beydağ

227. Kulaksızlar

228. Bayır

229. Çınarcık

230. Hatap

231. Dodurga (Sinop)

232. Topçam

233. Ağrı-Yazıcı

234. Dim

235. Alpaslan-1

236. Pusat-Özen

237. Akgedik

238. Bayburt

239. Manyas

240. Taşoluk (Çanakkale)

241. Boğazköy

242. Havran

Başka kuruluşlarca yapılmış olan Baraj ve HES'ler:

1-Berke, 2-Sarıyar, 3-Manavgat, 4-Karacaören-2, 5- Kepez, 6-Elmalı-2, 7-Darlık, 8-Alaçatı, 9-Sır, 10-Yamula, 11-Kirazdere, 12-Birecik, 13-Gülüç, 14- Kavşakkaya, 15-Gönen, 16-Suçatı, 17-Seyrantepe, 18- Eşen-2. Nehir santralleriyle birlikte diğer kuruluşlarca inşa edilerek işletmeye alınmış olan hidroelektrik santraller toplam 2 916 MW Kurulu kapasite ile yılda 9 461 GWh enerji üretmekte olup, toplam hidroelektrik üretimiz olan 47 871 GWh (13 700 MW) içindeki payı yaklaşık % 20 civarındadır. Hidroelektrik üretimimizin % 80i DSİce inşa edilen santrallerden yapılmaktadır. Halen, 23 adet HES (3,576 MW ve 11,555 GWh) DSİce, geri kalan 235 HES (7,270 MW ve 27,849 GWh) özel sektörce inşa edilmektedir. Türkiyede toplam 258 HES (10,846 MW ve 39,404 GWh inşa halindedir.

DSİ, kurulduğu 1954 yılından itibaren, 38 milyar ABD Doları yatırım harcaması yaparak enerji, tarım, hizmetler ve çevre sektörlerindeki projelerden ülke ekonomisine toplam 100 milyar ABD Doları gelir sağlamıştır. Bu projelerin yatırım maliyetlerinin iki katından fazla ulusal ekonomiye katkı yaptığı görülür.

Sektörler    Ulusal Ekonomiye Katkı

•    Tarım    42 milyar ABD Doları

•    Enerji     38 milyar ABD Doları

•    Hizmetler     20 milyar ABD Doları

Toplam     100 milyar ABD Doları

 

 

Emeğe Saygı Bir Tşk YazmaK Zor Olmasa Gerek WWW.HACİYANCOM

Sonuç olarak yağış dağılımı, Türkiye de oldukça düzensizdir. Doğu Karadeniz de yıllık 2 500 mm olan yağış iç Anadolu da 250 mm dir. Genellikle Türkiye de yağış yeterli gibi görünse mevcut ve öngörülen ihtiyaçları karşılamak için de her zaman doğru yerde ve doğru zamanda değildir. Nehirler genellikle düzensiz rejimlere sahip olup doğal akımlardan su alarak kullanmak her zaman mümkün değildir. Ortalama yağış, buharlaşma ve yüzey akımı zamana ve coğrafyaya göre değişir. Toplam yağışın yaklaşık %70 i Ekim ayından Mart ayına kadar yağar. Yaz aylarında çok az etkili yağış olur. Bu sebeple, içme kullanama, endüstri ve tarımsal su ihtiyacı ayrıca hidroelektrik enerji üretimi için depolama tesisleri gereklidir. Buna ilaveten barajlar, taşkın ve erozyon kontrolüne önemli katkı sağlarlar. Türkiye halkının refah seviyesi ve mutluluğu için DSİ nin su kaynakları projelerini geliştirmesi çok önemlidir. Günlük yiyecek, içme kullanma suyu ve elektrik enerjisi üretimi su kaynaklarını geliştirme projelerine bağlıdır. Bu sebeple Türkiye, insanlarına normal hayat şartlarını sağlaması için su potansiyelini kullanması gerekir.

Türkiye de tarım büyük ölçüde iklime bağlıdır. İklimin olumsuz etkileri hidrolik yapıların yapılmasıyla en aza indirilebilir. DSİ, nüfusumuzun yaklaşık % 30 inin faaliyet gösterdiği bir alan olan tarım sektörüne yatırım yapmak suretiyle çiftçi üretimini dolayısıyla gelirini artırarak, tarımsal sanayiye girdi oluşturmaktadır. DSİ sulama yatırımları, işsizliğin ve göçün azaltılmasına yardımcı olmaktadır.

Türkiye nin gelişme oranı göz önüne alındığında, su sektöründe yapılacak çok daha fazla iş olduğu görülür. DSİnin enerji, tarım, hizmetler ve çevre sektörüyle ilgili 68 Milyon ABD Doları yatırım yapması gerektiği hesaplanmıştır. DSİnin yıllık yatırım bütçesi göz önüne alındığında, (yıllık 2,5 milyar ABD Doları) bu yatırımları bitirmek için 26 yıla ihtiyaç vardır.

Enerji, tarım, hizmetler ve çevre sektörlerinde 2023 yılına kadar,

•    TARIM SEKTÖRÜNDE :26 milyar ABD Doları

•    ENERJİ SEKTÖRÜNDE :20 milyar ABD Doları

•    HİZMETLER SEKTÖRÜNDE :19 milyar ABD Doları

•    ÇEVRE SEKTÖRÜNDE : 3 milyar ABD Doları

TOPLAM :68 milyar ABD Doları

tutarında ilave yatırım gereklidir. Bu projelerle ülke ekonomisine yılda toplam 27 milyar ABD Doları gelir sağlanması öngörülmektedir