Yazım Kuralları nelerdir ?

Yazım kuralları hepimizin pek çok kez ihtiyacımız olan bir durum kendimizi yazı ile ifade ederken yaptıgımız hatalar ve imla kuralları yanlışları bir çok kez kurdugumuz cümlenin yanlış anlaşılmasına neden olabiliyor ama bu kuralları yerine tam olarak eksiksiz getirdiğimizde bu durum daha sade ve temiz bir türke kullanmamızı sağlıyor

 

Genellikle "dahi, bile" bağlaçlarıyla yakın anlamdadır. Bağlaç olup olmadığını anlamak için cümleden çıkarırız. Cümleden çıkardığımızda, cümlede anlam ve yapı bozulması görülüyorsa bağlaç; herhangi bir değişiklik olmuyorsa ek olduğunu anlarız ve ayrı bir sözcük olarak yazarız. Örnek :Adana'ya gelip de onu görmemek olmaz.

 Sen de çok oldun artık!

B) De bağlacı kendinden önce gelen kelimelerin sesli harflerine kalınlık-incelik bakımından uyar. Örnek:

 Gençliğimizle birlikte umutlarımız da uçup gitti.

 Onu gördüyse de görmezlikten geldi.

C) Kendisinden önce gelen kelime, sert sessizle bitse dahi, bu bağlaç sertleşerek "te,ta" şeklinde yazılamaz. Yazılırsa yazım yanlışı ortaya çıkar. Örnek :

 Bu iş aslında küçük te sen gözünde büyütüyorsun. (Yanlış)

 Bu iş aslında küçük de sen gözünde büyütüyorsun. (Doğru)

Bağlaç olan "de, da" ile, ad durum eklerinden olan "-de, -da" ekleri karıştırılmamalıdır. "-de, -da" eğer ad ad durum ekiyse kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı da yapısı da bozulur. Örnek :

 Bir süre sessizce yolda yürüdük.

 Çiçeklerin kökünde bir hastalık var.

İki "de, da" üstüste gelirse birincisinin ad durum eki, ikincisinin bağlaç olduğu dikkate alınmalıdır.

Örnek : Telefon ettim evde de yokmuş.

"ile" Sözcüğünün Ek Olarak Yazımı: "ile" sözcüğü kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılırsa şu yazım kurallarına dikkat edilir :

A) Ünsüzle biten bir sözcüğe ile getirildiğinde başındaki " i " sesi düşer ve büyük ünlü uyumuna uyar.

Örnek : Okulla ev arası yarım saat sürüyor. (okul + ile okulla)

Erzurum'a kadar trenle gittim. (tren + ile trenle)

B) Ünlüyle biten bir sözcüğe, ile getirildiğinde, başındaki " i " sesi " y " ye dönüşür, yine ünlü uyumuna uyar. Örnek : Buraya kendi ayağıyla geldi. (ayağı + ile ayağıyla)

Silgiyle kalem istedi benden. ( silgi + ile silgiyle)

"ki" nin Yazımı: "ki" eğer bağlaçsa;

A) Genelllikle iki cümleyi bağlama görevi yapar. Örnek:

Hava o kadar güzeldi ki kendimi hemen sokağa attım.

1. cümle 2. Cümle

Bir de baktım ki ortalıkta kimse kalmamış.

1. cümle 2. Cümle

B) Kişi ve işaret zamirlerinden sonra gelen "ki" de bağlaç olup ayrı yazılır. Örnek :

Ben ki, Bizler ki, Durum o ki

Kişi zamiri kişi zamiri işaret zamiri

C) Bazı bağlaçlarla birlikte kullanılmasına karşı, kalıplaşmış "ki" ayrı yazılır. Örnek :

Öyle ki, yeter ki, kaldı ki

UYARI : "ki", eğer bağlaçsa daima ayrı bir sözcük olarak yazılır. Ayrıca kendinden önce gelen sözcüğün ünlülerine uyum gösterip "kı" olmaz.

Kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılan "ki" ler ise şunlardır :

A) "de" durum ekinden sonra gelip addan sıfat yapan "ki" : Örnek :

 evdeki hesap, kafamdaki plan, yoldaki insanlar

B) İlgi zamiri olan "ki" : Örnek

 Seninki, sınıfınki, bizimki

C) Bazı bağlaçlarla kalıplaşan "ki" : Örnek :

 Oysaki, mademki, halbuki, sanki

D) Zaman bildiren sözcüklerden sonra gelen "ki" : Örnek :

 Dünkü, akşamki, az önceki

"mi" Soru Edatının Yazımı:

A) "mi" soru edatı, cümleye soru anlamı katsa da katmasa da kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır : Örnek :

 O da bizimle gelecek mi?

 Gördün mü şimdi yaptığını!

 Konuşmaya başladı mı susmaz.

B) "mi" soru edatı, ayrı yazılmasına karşın kendinden önce gelen sözcüğe, kalınlık-incelik ve düzlük-yuvarlaklık yönünden uyum sağlar. Örnek :

 Okudun mu?

 Güzel mi?

 Akıllı mı?

C) "mi" soru edatından sonra gelen zaman ve kişi eklentileri soru edatıyla bitişik yazılır. Örnek :

 Onunla sık sık görüşüyor musunuz?

 Olanları bilir miydi de?

Tarihlerin Yazımı:

A) Gün ve ay adları, yanlarında rakam olmadan yazıldığında, küçük harfle başlar. Örnek :

 Oğlum aralık ayının soğuk bir gününde doğdu.

 Önümüzdeki hafta, salı günü onu görmeye gidelim.

B) Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları her yerde büyük harfle başlar. Örnek :

 1986′nın Mart ayında başladı göreve.

 Cumhuriyet 29 Ekim 1923 'te ilan edildi.

C) Gün ve ay bildiren tarihler şu şekilde yazılabilir : Örnek :

 4 Aralık 1996

 2.12.1996

 4/12/1996

İkilemelerin Yazımı: İkilemeler daima ayrı yazılır ve ikilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına noktalama işaretleri konulmaz. Örnek :

 Soruları düşüne düşüne çözmelisin. (Doğru)

 Yavaş, yavaş yerinden doğruldu. (Yanlış)

Pekiştirmelerin Yazımı: Sıfatların başına gelerek onların anlamlarını pekiştirmeye yarayan ön ekler, daima sıfata bitişik yazılır. Örnek :

 Bembeyaz örtü (Doğru)

 Yapa yalnız adam (Yanlış)

Sayıların Yazımı: Sayıların rakamlarla gösterilmesi ya da yazıyla yazılmasına ilişkin başlıca kurallar şunlardır :

A) Herhangi bir anlatım türünde (roman, öykü, deneme, mektup) kesinlik anlamı önem taşımayan sayılar, yazıyla gösterilir. Örnek :

 Bu kitabı yazalı beş yıl oldu.

 Bahçede dört beş çocuk oynuyordu.

B) Kesinlik anlamı önem kazanan konularda, bilimsel yazılarda sayılar rakamla gösterilir.

 Marmaris'te 2000 hektar orman yandı.

 Baktım, termometre 30 dereceyi gösteriyordu.

C) Çok sıfırlı sayıların ana sayılardan sonraki basamakları yazı ile gösterilebilir . Örnek :

 13 milyar, 20 trilyon

UYARI : Çek ve senetlerde sayı basamakları bitişik yazılır.

Kısaltmaların Yazımı Yazılışı:

A) Tek heceli sözcükler, ilk harfleri alınarak kısaltılır. Kısaltmaların sonuna nokta konur :

 Sözcük kısaltılmış şekli

Zarf z.

Test t.

B) Çok heceli sözcükler, genellikle baştan iki ya da üç harf alınarak kısaltılır : örnek :

 Sözcük kısaltılmış şekli

Cadde cad.

Doçent doç.

Bölük bl.

C) Özel adlar genellikle her sözcüğün ilk harfi alınarak kısaltılır. Kısaltmada harfler arasına nokta konmaz : Örnek :

 Özel Ad Kısaltılmış şekli

Posta Telefon Telgraf PTT

Devlet Malzeme Ofisi DMO

D) Özel adların kısaltmalarına getirilen ekler, kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :

 Doğru Yanlış

TV'de TV'da

DMO'ya DMO'ne

ODTÜ'ye ODTÜ'ne

Ünlüyle Biten Eylemlerin Yazımı: "a" ya da "e" geniş ünlüleriyle biten eylem kök ya da gövdelerine gene bu geniş ünlülerle başlayan herhangi bir ek getirildiğinde bu geniş ünlülerde herhangi bir ses daralması olmaz. Örnek :

 Yanlış Doğru

Gelmiyen gelmeyen

Bilmiyerek bilmeyerek

Anlamıyan anlamayan

Kesme işaretinin Yazılışı – Kullanımı:

A) Özel adlara gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :

 Hikmet'ten, Yardım Sevenler Derneği'ne

B) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada kullanılır. Örnek :

 TRT'ye, TMO'nun, ODTÜ'den

C) Sayılardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır : Örnek :

 1963′ten, 3′ün katları, 5′inci kat

D) Özel adlara gelen ve adlara aile anlamı katan "-ler" çoğul eki, kesme işaretiyle ayrılmaz. Özel adlara gelen "ve benzerleri" anlamı katan "-ler" çoğul eki kesme işaretiyle ayrılır :

 Akşam Ayşeler bize gelecek. (aile anlamında)

 Bu topraklar daha nice Atatürk'ler yetiştirir. (ve benzeri anlamında)

E) Özel adlara gelen yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz. Örnek :

 Urfalı, İngilizce, Türklük

F) Özel adlara gelen yapım eklerinden sonra eklenen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.

 Adıyamanlılar, Türkçeden, Atatürkçülükten

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler:

A) Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır. Örnek :

 Ona her konuda yardımcı olduk.

 Ülkemizde teknoloji ve sağlık her geçen gün ilerlemektedir.

B) Şiirlerde her dizenin ilk harfi büyük olur : Örnek :

 Bu şehirden gidiyorum

Gözleri kör olmuş kırlangıçlar gibi

C) Yazı başlıklarının her kelimesi büyük olmak zorundadır : Örnek :

 Sıfatların Genel Özellikleri

 Ziraatte Yeni Buluşlar

D) Belli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar : Örnek :

 17 Mayıs, 1997, Salı

E) Bütün özel adlar büyük harfle başlar. Başlıca özel adlar şunlardır:

 Kişi ad ve soyadları. Örnek : Mustafa Kemal Atatürk

 Hayvanlara verilen adlar. Örnek : Tekir, Karabaş

 Ulus, din, mezhep, tarikat adları. Örnek : Araplar, İslamiyet, Alevilik

 Ülke adları. Örnek : İspanya, Fransa

 İl,ilçe,kasaba ve köy adları. Örnek : Manisa, Ayvalık, Gölcük

 Bulvar, cadde ve sokak adları. Örnek : Atatürk Bulvarı, Çiğdem Mahallesi

 Kıta, bölge, okyanus, deniz, göl, ırmak, dağ, ova ve orman adları. Örnek : Avrupa, Van Gölü

 Özel bir ada bağlı olarak kullanılan yön adları. Örnek : Doğu Karadeniz, İç Anadolu

 Kurum, kuruluş, dernek, makam ve işyeri adları. Örnek : Türk Tarih Kurumu, İş Bankası

 Yapı, yapıt ve ören adları. Örnek : Ankara Kalesi, İnce Minare

 Kitap, Dergi, Gazete, Yasa adları. Örnek : Nokta, Yeni Yüzyıl, Soyadı Kanunu

 Bütün dil adları. Örnek : İngilizce, Farsça, Almanca

 Bir özel ada bağlı olarak kullanılan ünvan ve takma adlar. Örnek :İnce Memet, Uzun Hasan

 Tüm gezegen adları. Örnek : Mars, Venüs, Jüpiter, Satürn, Uranüs

 

>Özel adlardan türemiş sözcükler. Örnek : Türkçülük, Adıyamanlı, Kemalizm

UYARI : Dünya, Güneş ve Ay sözcükleri, gezegen anlamıyla (coğrafya terimi) kullanılırsa büyük harfle, mecaz anlamda kullanılırsa küçük harfle başlar.

Dünya Güneş'in uydusudur, Ay da Dünya'nın

Başımda dünya kadar iş var.

Pencereden içeri güneş girdi.

Bileşik Sözcüklerin Yazımı:

Kurallı (özel) bileşik eylemler (Fiiller) daima bitişik yazılır : Örnek :

Gidedur (mak), bakıver (mek), öleyaz (mak)

Yardımcı eylemlerle kurulan bileşik eylemlerde :

Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte herhangi bir ses düşmesi veya ses türemesi olmuyorsa ayrı yazılır : Örnek : Terk et(mek), pişman ol(mak)

Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte bir ses düşmesi ya da ses türemesi meydana gelirse bitişik yazılır. Örnek : seyir- seyret(mek), kahır- kahrol(mak), his-hisset(mek)

C. İki ya da daha çok sözcükten oluşmuş yerleşim merkezi adları bitişik yazılır : Örnek :

Bahçelievler, Sivrihisar, Çanakkale

Bir heceli sözcüklerin başına geldiği bileşik sözcükler bitişik yazılır : Örnek :

İlkbahar, Akdeniz, Önsöz, İlknur

E)Sıfat tamlaması ya da isim tamlaması biçiminde oluşmuş ve öylece kalıplaşmış olan bileşik sözcükler bitişik yazılır : Örnek :

Sivrisinek, Atakule, Topkapı, Beşevler, Atasözleri

Deyimlerin Yazımı: Deyimler kaç sözcükten oluşursa oluşsun, deyimiler oluşturan her sözcük ayrı yazılır. Örnek :

Son günlerde bu şarkıyı diline doladı.

Bütün gece gözüme uyku girmedi.

Çok titizdir, her şeyde ince eleyip sık dokur.

Vurdumduymaz, kabadayı, çıtkırıldım.