Edebiyat Eleştiri Nedir ?

Edebiyat -Eleştiri


Robinson Cruseo romanı hakkında bir metin hazırlamanız gerekiyor. Yapmanız gereken şey ıssız bir adada kalan bir kişinin bu zor şartlar ve kısıtlı imkanlar dahilinde yaşamını nasıl idame edebileceği hakkında bilgi edinmek olmayacaktır. Çünkü siz yazarın oluşturduğu olaylar örgüsünü, romanın kurgusunu bu anlamda irdelemeyeceksiniz. Bu açıdan da eksikler olabilir, mantıksal tutarsızlıklar içerebilir roman. Bunları ortaya koymak başka bir araştırma alanında anlamlı da kılınabilir. Ancak edebiyat eleştirisi adına yapılacak iş bundan oldukça farklı olmalıdır.



Adı geçen eser bir edebiyat klasiğidir. Eseri klasik yapan unsurlar da araştırılabilir. Issız ada temasını kullanan ilk eser olmadığını düşünürsek yanılmış olmayız. Öncesinde ve sonrasında benzer örnekler vardır. Ancak diğerlerinin değil de neden onun klasik olarak kabul edildiğinin cevabı, girişte belirttiğimiz, edebiyat eleştirisi alanında ya da edebiyat eleştirisi adına nelere öncelikle bakmamamız gerektiğine dair tespitlerimizle yakınlık gösterecektir. Bir ıssız adada hayatı idame kılavuzu yazarsanız eğer, bu metnin mükemmel teknik bilgiler taşıyor olması onu bir edebiyat klasiği yapmaya yetmez. Muhtemelen amacına uygun kullanımını test edebilmemizi de garanti etmeyecektir.



Klasik tanımlaması bir değer ifade ediyorsa eğer, biriciklik de anıştırmaktadır bu değerde. Tarihsel olarak doğrulanma vardır, çağının tanıklığıdır, pekinlik, yetkinlik anlamında. Çeşitli disiplinler penceresinden bakılabilir ve bu bütünselliği parça parça tanımlayabiliriz. Ana eser tüm eksik, noksan, hatalı sayılacak yönleri ile birlikte ortaya koyduğu bütünselliği ile klasiktir yine de.



Bir çocuğun gözünde ıssız adada geçen macera dozu yüksek bir romandır. Batı emperyal zihniyetinin kendi dışındakileri ötekileştirmesinin Batılı dilinden üstelik itirafı, belgesi, somut delilidir.... Farklı gözler, farklı okumalar yapabilir. Anlamlar farklılaşır, farklı anlamlar yüklenir ve tüm bunlar gereklidir de üstelik. Bir çocuk romanıdır bu deyip bir kenara atmadan önce bir kere daha düşünmemiz gerekir elbette. Buradan ileri gidemiyorsak bir adım bile, belki de birkaç adım daha geriye gidip başka okumalar da yapmamız gerekebilir. Epeyce üstelik...



Şimdi Defoe’ ya yazarlık öğretemeyiz. Bu imkansız. Öyle değil de böyle yazsaydın deme şansımız yok. Bu yaklaşım bizi kavramın tam manasıyla kullanılmasının verdiği tatminle anakronik olarak yargılar ve mahkum eder. Üstelik ağırlaştırılmış bir müebbette.